Deze herfst staat de Nederrijn lager dan ooit. Door de lage wateraanvoer uit Duitsland stroomt er bij Jason in Arnhem nauwelijks nog water door de rivier. Sterker nog, onze roei-app River Board laat regelmatig een negatieve stroming zien! Klopt dat wel?
Van diverse roeiers kreeg ik de vraag of er misschien een bug in de app zit. Want een rivier stroomt niet omhoog.
Meten is weten: bij Arnhem stroomt de Rijn terug
De lage waterstanden van deze (na)zomer en herfst gaan gepaard met een lage waterafvoer oftewel stroming. Om te voorkomen dat de waterstand in het IJsselmeer te ver zakt, sluit Rijkswaterstaat de stuw bij Driel. Hierdoor daalt de stroming in de Nederrijn bij Arnhem nog verder tot zo’n 20 kuub per seconde (m3/s) – een voor deze rivier te verwaarlozen stroming.
Onder deze omstandigheden begint de app soms negatieve uitschieters te vertonen voor de waterafvoer in Arnhem. -5 of zelfs -10 komt regelmatig voorbij. Ik heb het gecheckt: dit zijn daadwerkelijk de waardes die door Rijkswaterstaat in Arnhem worden gemeten. Wat is er aan de hand?
Er vaart een schip voorbij
Zou de scheepvaart iets te maken hebben met de mysterieuze rivier die omhoog stroomt? Mijn clubgenoot Peter Visser besloot het uit te zoeken. Roeiend op de Nederrijn passeerde hem ter hoogte van het meetpunt bij de John Frostbrug in Arnhem een binnenvaartschip. Peter keek op zijn horloge en onthield het tijdstip. Weer aangekomen bij Jason checkte hij direct de waterafvoergrafiek op River Board en warempel: een negatieve uitschieter, precies op het moment dat het schip het meetpunt passeerde. Zijn verklaring: als de waterverplaatsing van het schip groter is dan en tegengesteld aan de stroming, pikt de sensor een negatieve waarde op.
Maar wanneer het waterpeil nog verder zakt, gebeurt er iets vreemds: de negatieve pieken worden afgewisseld door langere uitschieters. Dan lijkt de rivier urenlang bergopwaarts te stromen – beslist veel te lang voor een passerend binnenvaartschip! Wat is er dan aan de hand? Navraag bij Rijkswaterstaat leverde twee verklaringen op.
Golven weerkaatsen tegen de stuw
De waterstand en stroomsnelheid fluctueren voortdurend. Met andere woorden: de rivier stroomt in lange ‘golven’. Wanneer bij deze lage waterstand en zeer geringe stroomsnelheid zo’n golf tegen de gesloten stuw bij Driel botst, zal deze weerkaatsen. Er ontstaat een klotsbak-effect als in een badkuip.
De stuw staat open
Bij deze extreem lage waterstand staat bij de stuw in Driel het water bovenstrooms lager dan benedenstrooms. Op deze omgekeerde situatie zijn de stuwdeuren niet gebouwd en daarom zet Rijkswaterstaat de stuw open. Met als resultaat: een rivier die tegen de berg op stroomt, al is het maar tijdelijk.
Dank Peter, dat je dit voor ons hebt opgehelderd.
Behouden vaart!
Rense Wallaart